Prawo Międzynarodowe
Są z tej przyczyny postrzegane też jako akty interpretacji postanowień
Karty Narodów Zjednoczonych dokonywanej przez
członków Organizacji.
Rezolucje te nazywane są w szczególny sposób. To
„deklaracje”.
Pierwszą przyjętą 10.12.1948 roku przez Zgromadzenie Ogólne
Deklaracją była Powszechna Deklaracja Praw Człowieka.
Oceniając ich charakter (deklaracji) MTS w sprawie Nikaragua v. US
(1986) stwierdził, że „Zgoda na tekst takich rezolucji, (...)
nie może być rozumiana jako jedynie ‘powtarzanie lub
uściślenie’ zobowiązań traktatowych, przyjętych w Karcie.
(...) może być rozumiana jak wyraz zgody głosujących na ważność
przyjętej reguły lub zbioru reguł deklarowanych przez same
rezolucje”.
Słuszność
Art. 38 § 2 statutu MTS stanowiący „Postanowienie
niniejsze nie stanowi przeszkody, aby Trybunał mógł orzekać
ex aequo et bono, o ile strony na to zgadzają się”.
... wywołuje problem słuszności w prawie międzynarodowym;
‘Słuszność’ w refleksji prawno międzynarodowej ma
dwa wymiary:
1. equitas, equity – może stanowić:
A. samodzielną, niezależną od zbioru
reguł prawa pozytywnego, samodzielną podstawę normowania kwestii (
wyrokowania w sporze);
B. zbiór zasad,
które łącznie z regułami prawa międzynarodowego wskazanymi
m.in. w art. 38 statutu MTS stanowią podstawę normowania kwestii
(wyrokowania w sporze);
2. ‘słuszność’ to także implikujący – w
procesie stosowania prawa – imperatyw kierowania się łącznie
dwoma zasadami:
„Reguła prawa musi być słuszna” + „Reguła
prawa musi być interpretowana w sposób słuszny”
1 A. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z przypadkiem, w
którym sędzia:
za zgodą stron rozstrzyga wyłącznie na podstawie słuszności i
sprawiedliwości;
Akt rozstrzygania może w szczególności polegać na:
- faktycznym oddaleniu reguły prawa
pozytywnego jako ‘niesłusznej’ – i
wydaniu ex aequo et bono orzeczenia – (contra legem);
- na koniecznym uzupełnieniu w odwołaniu
do słuszności luki w prawie pozytywnym, co w następstwie poczynionej
korekty prawa ustanowi samodzielną ‘słuszną’
podstawę rozstrzygania sporu;
- na rozstrzyganiu sporu w sytuacji braku
norm prawa pozytywnego;
Praktyka orzekania wyłącznie ex aequo et bobo?
Strony nie zwracały się o to do MTS i STMS
Postępowania arbitrażowe
Traktat między Boliwią a Paragwajem (21.06.1938) stanowił, iż bieg
linii granicznej określą Prezydent US, Argentyny, Brazylii, Peru,
Urugwaju i US jako arbitraży ex aequo et bono.
Sprawa Trail Smelter (US v. Kanada) (1941)
Emisja gazów zawierających związki ołowiu pochodzących z
fabryki kanadyjskiej spowodowała nieodwracalne szkody w przygranicznych
przestrzeniach rolniczych w US.
Trybunał poszukując reguły pozwalającej spór rozstrzygnąć,
stwierdził:
- nie istnieją reguły prawa międzynarodowego normujące kwestie
zanieczyszczeń powietrza;
- w drodze analogii mógłby stosować reguły dotyczące
zanieczyszczeń wód, lecz brak i takich reguł;
- sięgnął do rozstrzygnięć sądów krajowych SN US i Trybunału
Federacyjnego Szwajcarii dotyczących spraw zanieczyszczania
wód w sporach pomiędzy członkami federacji (stanami i
kantonami);
- spory członków federacji zakwalifikował jako –
‘sytuacje międzynarodowe’; rozstrzygnięcia
sądów najwyższych członów federacji mogły być
zatem przyjęte per analogiam dla rozstrzygania sporów między
państwami;
Trybunał przyjął, że „(...) wg. zasad prawa międzynarodowego,
jak i prawa amerykańskiego, żadne z państw nie ma prawa użytkowania,
lub dopuszczania do użytkowania swego terytorium w sposób,
który wyrządza, w następstwie emisji gazów na
sąsiedzkie terytorium, szkodę temu terytorium, lub dobrom znajdującym
się na nim, jeśli poważne następstwa tego rodzaju wystąpią i jeśli
szkoda zostanie potwierdzona dowodami pewnymi i
przekonującymi”
Ta sprawa stanowiąca punkt wyjścia dla kształtowania się
międzynarodowego prawa ochrony środowiska, jest postrzegana jako
rozstrzygnięcie uczynione w odwołaniu do zasad słuszności.
Względy słuszności (ex aequo et bono) przemawiają za tym, aby przyjąć,
iż w porządku międzynarodowym istnieje reguła, która
nakazuje użytkować terytorium w sposób nie wywołujący
uszczerbku sąsiadom.
Rozstrzygnięcie ex aequo et bono polega:
- na koniecznym uzupełnieniu w odwołaniu do słuszności luki w prawie
pozytywnym, co w następstwie poczynionej korekty ustanowi samodzielną
‘słuszną’ podstawę rozstrzyganie sporu;
1 B. Słuszność (zasady słuszności) wraz z regułami prawa
międzynarodowego podstawą normowania kwestii (w tym rozstrzygania
sporu).
Art. 83 konwencji o prawie morza 1982 roku w ust. 1 znajdujemy:
„Delimitacja szelfu kontynentalnego pomiędzy państwami,
których wybrzeża sąsiadują ze sobą lub są położone naprzeciw
siebie powinna nastąpić w drodze porozumienia na podstawie prawa
międzynarodowego w rozumieniu art. 38 Statutu MTS oraz zgodnie z
zasadami słuszności.
Jeżeli przyjąć, że kształtuje się pewna linia orzecznictwa MTS w
sprawie delimitacji szelfu to można przyjąć, iż gdyby MTS interpretował
zwrot ‘zgodnie z zasadami słuszności’ dzisiaj to
przywołałby interpretację tego zwrotu uczyniona w sprawie delimitacji
szelfu kontynentalnego Morza Północnego (1969).
W sprawie tej Trybunał w sporze (Dania, Holandia v. RFN) rozstrzygając
spór uznał (1969), że wobec nie ukształtowanych w tamtej
dobie, w prawie zwyczajowym reguł delimitacji szelfu, delimitacja
spornego szelfu powinna być dokonana przez strony na podstawie
„zasad słuszności” , z uwzględnieniem
‘okoliczności szczególnych’
(konfiguracji wybrzeża, struktury fizycznej i geologicznej szelfu,
racjonalnej relacji między obszarem szelfu a długością linii brzegowej
państw). Trybunał wezwał strony do zawarcia stosownego porozumienia.
Strony uczyniły to w 1970 roku.