Prawo Międzynarodowe
Akty jednostronne sensu largo:
Akty jednostronne sensu largo to akty, do których podjęcia
upoważnia traktat lub prawo zwyczajowe
prawo dokonywania aktów przyznane traktatem:
akt, np. wypowiedzenia traktatu, przystąpienia do traktatu, składania
zastrzeżeń, uznania kompetencji MTS;
prawo dokonywania aktu przyznane prawem zwyczajowym:
akt, np. wydania ustaw dotyczących szelfu;
Akt jednostronny – akt wielkiej wagi – ale... czy
jest źródłem prawa?
Jedynie – akt przyrzeczenia i zrzeczenia się...
Ilość przypadków przyrzeczenia i zrzeczenia jednak:
- skromna;
- krąg podmiotów objętych tak tworzonymi zobowiązaniami
wąski (relacje bilateralne);
- intencja ustanowienia zobowiązania przez dokonującego aktu
jednostronnego przezeń kwestionowana;
- przypadki tak nieliczne, że może je interpretować jako wyjątek od
reguły... ?
Akty jednostronne jako źródło prawa...
- krąg podmiotów, beneficjentów zobowiązania
wypływającego z akty szeroki;
- intencja ustanowienia zobowiązania przez dokonującego aktu
jednostronnego zamierzona;
- ilość przypadków – kwestią drugorzędną;
o takich ‘parametrach’ aktu jednostronnego, jako
źródle prawa międzynarodowego, stwierdza MTS u schyłku XX
wieku. W wyroku w sprawie prób nuklearnych na Pacyfiku
(1974) (Australia, Nowa Zelandia v. Francja)
Tło sporu...
Trybunał uznał, że Francja na początku lat 70’ szeregiem
zachowań najwyższych organów władzy wykonawczej oznajmiła o
woli definitywnego zaprzestania dokonywania przez nią prób
nuklearnych w atmosferze na Pacyfiku – wyspy Polinezji.
Tę gotowość Republiki deklarował:
- Prezydent Republiki – V. Giscard d’Estainge
– w stosownym komunikacie, tuż przed wyborami prezydenckimi w
1974 roku;
- ambasador francuski w nocie kierowanej do władz Nowej Zelandii;
- premier oraz minister obrony na jednej z konferencji prasowych;
- minister spraw zagranicznych w przemówieniu wygłoszonym na
forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ;
Oceniając je Trybunał stwierdził, iż:
„Jest rzeczą bezsporną, iż akty te przyjęły formę
aktów jednostronnych dotyczących zagadnień prawnych i
faktycznych i mogły ustanowić zobowiązania międzynarodowe. (...) Kiedy
państwo będące autorem deklaracji uważa się za związane jej
postanowieniami, ta intencja nadaje zajętemu stanowisku charakter
zobowiązania prawnego, a państwo zainteresowane ma prawo oczekiwać
postępowania zgodnego z deklaracją.(...)”
I dodał: „(...) Tak jak stanowi o tym zasada prawa
traktatowego pacta sunt servanda, wiążący charakter zobowiązania
międzynarodowego przyjętego w jednostronnej deklaracji opiera się na
dobrej wierze. (...) Zainteresowane państwa mogą przyjąć do wiadomości
jednostronne deklaracje i zaufać im. Są uprawnione do żądania, aby w
ten sposób tworzone zobowiązania były uszanowane.”
MTS konkludując stwierdził „(...) jednostronne moratorium na
próby jądrowe tworzy dla państw nie nuklearnych gwarancję
prawną, której nie daje im prawo zwyczajowe. (...) rząd
francuski potwierdził nim wobec wszystkich państw, włączając w to
wywołujących postępowanie, swoją intencję zakończenia dokonywania
prób (...) zobowiązał się tym samym wobec całej społeczności
międzynarodowej (...)”
Te wypowiedzi MTS ‘włączają definitywnie’ akt
jednostronny w krąg źródeł prawa międzynarodowego.
Akt jednostronny jest zatem źródłem prawa międzynarodowego,
a więc ustanawia normy regulujące stosunki między składającymi to
oświadczenie a innymi państwami, jeśli:
- jest jednostronnym aktem autonomicznym;
- jest składany przez organ uprawniony do składania wiążących państwo w
obrocie międzynarodowym zobowiązań;
- dokonujący aktu ma intencję (zamiar) związania się regułami, o
których oświadcza;
- zobowiązania, które zaciąga wobec państw są nieodwołalne,
bezwarunkowe i definitywne;
- akt jest aktem złożonym publicznie, niekoniecznie musi być kierowany
do konkretnych państw;