Prawo Międzynarodowe

Akty jednostronne sensu largo:

Akty jednostronne sensu largo to akty, do których podjęcia upoważnia traktat lub prawo zwyczajowe

prawo dokonywania aktów przyznane traktatem:

akt, np. wypowiedzenia traktatu, przystąpienia do traktatu, składania zastrzeżeń, uznania kompetencji MTS;

prawo dokonywania aktu przyznane prawem zwyczajowym:

akt, np. wydania ustaw dotyczących szelfu;


Akt jednostronny – akt wielkiej wagi – ale... czy jest źródłem prawa?

Jedynie – akt przyrzeczenia i zrzeczenia się...

Ilość przypadków przyrzeczenia i zrzeczenia jednak:
- skromna;
- krąg podmiotów objętych tak tworzonymi zobowiązaniami wąski (relacje bilateralne);
- intencja ustanowienia zobowiązania przez dokonującego aktu jednostronnego przezeń kwestionowana;
- przypadki tak nieliczne, że może je interpretować jako wyjątek od reguły... ?


Akty jednostronne jako źródło prawa...

- krąg podmiotów, beneficjentów zobowiązania wypływającego z akty szeroki;
- intencja ustanowienia zobowiązania przez dokonującego aktu jednostronnego zamierzona;
- ilość przypadków – kwestią drugorzędną;

o takich ‘parametrach’ aktu jednostronnego, jako źródle prawa międzynarodowego, stwierdza MTS u schyłku XX wieku. W wyroku w sprawie prób nuklearnych na Pacyfiku (1974) (Australia, Nowa Zelandia v. Francja)

Tło sporu...

Trybunał uznał, że Francja na początku lat 70’ szeregiem zachowań najwyższych organów władzy wykonawczej oznajmiła o woli definitywnego zaprzestania dokonywania przez nią prób nuklearnych w atmosferze na Pacyfiku – wyspy Polinezji.

Tę gotowość Republiki deklarował:

- Prezydent Republiki – V. Giscard d’Estainge – w stosownym komunikacie, tuż przed wyborami prezydenckimi w 1974 roku;

- ambasador francuski w nocie kierowanej do władz Nowej Zelandii;

- premier oraz minister obrony na jednej z konferencji prasowych;

- minister spraw zagranicznych w przemówieniu wygłoszonym na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ;

Oceniając je Trybunał stwierdził, iż:

„Jest rzeczą bezsporną, iż akty te przyjęły formę aktów jednostronnych dotyczących zagadnień prawnych i faktycznych i mogły ustanowić zobowiązania międzynarodowe. (...) Kiedy państwo będące autorem deklaracji uważa się za związane jej postanowieniami, ta intencja nadaje zajętemu stanowisku charakter zobowiązania prawnego, a państwo zainteresowane ma prawo oczekiwać postępowania zgodnego z deklaracją.(...)”

I dodał: „(...) Tak jak stanowi o tym zasada prawa traktatowego pacta sunt servanda, wiążący charakter zobowiązania międzynarodowego przyjętego w jednostronnej deklaracji opiera się na dobrej wierze. (...) Zainteresowane państwa mogą przyjąć do wiadomości jednostronne deklaracje i zaufać im. Są uprawnione do żądania, aby w ten sposób tworzone zobowiązania były uszanowane.”

MTS konkludując stwierdził „(...) jednostronne moratorium na próby jądrowe tworzy dla państw nie nuklearnych gwarancję prawną, której nie daje im prawo zwyczajowe. (...) rząd francuski potwierdził nim wobec wszystkich państw, włączając w to wywołujących postępowanie, swoją intencję zakończenia dokonywania prób (...) zobowiązał się tym samym wobec całej społeczności międzynarodowej (...)”

Te wypowiedzi MTS ‘włączają definitywnie’ akt jednostronny w krąg źródeł prawa międzynarodowego.


Akt jednostronny jest zatem źródłem prawa międzynarodowego, a więc ustanawia normy regulujące stosunki między składającymi to oświadczenie a innymi państwami, jeśli:

- jest jednostronnym aktem autonomicznym;

- jest składany przez organ uprawniony do składania wiążących państwo w obrocie międzynarodowym zobowiązań;

- dokonujący aktu ma intencję (zamiar) związania się regułami, o których oświadcza;

- zobowiązania, które zaciąga wobec państw są nieodwołalne, bezwarunkowe i definitywne;

- akt jest aktem złożonym publicznie, niekoniecznie musi być kierowany do konkretnych państw;