Prawo Międzynarodowe
Dokonamy analizy zjawiska aktów jednostronnych państw,
próbując w jej toku odpowiedzieć na pytanie czy i
‘na jakich warunkach’ akty jednostronne mogą być
źródłem prawa międzynarodowego?
Akt jednostronny państwa to akt, który:
- możemy państwu przypisać;
- przedmiotowo mieści się w granicach kompetencji państwa;
- sygnalizuje wolę państwa;
- jego podjęcie nie wymaga zgody innych podmiotów prawa
międzynarodowego;
Jednostronne akty dzielimy na:
Akty jednostronne autonomiczne : akty tytułem podejmowania
których jest suwerenność, podejmowane przez suwerena
spontanicznie
Akty jednostronne sensu largo : tj. akty do podjęcia których
upoważnia traktat lub prawo zwyczajowe
Jak ujawniane są akty jednostronne?
Akty jednostronne = oświadczenia organów państwa
najczęściej organów wykonawczych zaangażowanych w
obrót międzynarodowy – forma deklaracji lub noty;
ale również organów ustawodawczych
(deklaracje parlamentarne lecz również ustawy)
Oświadczenia
mogą być złożone na piśmie;
mogą być oświadczeniami ustnymi składanymi na forum parlamentarnym,
organu OM, konferencji międzynarodowej (odnotowanymi w stosownych
protokołach, stenogramach)
Akty jednostronne czynione są z intencja podania ich do publicznej
wiadomości , nawet jeśli nie są publikowane; są bowiem - niezależnie od
formy – kierowane do określonego
adresata/adresatów (państw).
Ale... akty jednostronne mogą być też czynione ‘bez
pisma’ i ‘bez słowa’ – akt
postępowania w określony sposób, bez komentarza; może być
świadectwem przyzwolenia, milczącej zgody na bieg zdarzeń (np. czyjeś
zachowanie)
Akty jednostronne autonomiczne:
Aktami (jednostronnymi) autonomicznymi, biorąc pod uwagę ich treść i
funkcje, są:
uznanie
przyzwolenie
protest
przyrzeczenie
zrzeczenie się
Uznanie – to akt poprzez który państwo stwierdza,
że podmiot/przedmiot uznanie istnieje i powinien być oceniany w świetle
prawa międzynarodowego
Uznanie – formułą odniesienia się do zdarzeń (podmiotowych)
takich jak, m.in.:
narodziny (powstanie) państwa – uznanie państwa;
zmiana władzy (rządu) w państwie (w drodze poza konstytucyjnej)
– uznanie rządu;
Z chwilą dokonania aktu uznania, wzajemne relacje między uznającym a
uznawanym (państwem, rządem) reguluje prawo międzynarodowe.
Akt uznania jest uważany za akt najwyższego znaczenia w palecie
jednostronnych aktów państwa.
Przyzwolenie – polega na tym, że nie zajęcie stanowiska (brak
stanowiska) przez państwo w sytuacji posiadania lub możliwości
posiadania pełnej wiedzy o stanie spraw i wypływających z tego stanu
skutków prawnych, oznacza akceptację istniejącego stanu
rzeczy i skutków, które on rodzi;
Spór między Tajlandia a Kambodżą – rozstrzygany
przez MTS – orzeczenie w sprawie świątynie w Preah Vihar
(1962)
Spór graniczny, przedłożony w MTS przez Tajlandię. Wnoszono
o zmianę biegu linii granicznej.
Źródło sporu – traktat z 1904 roku, jego stronami:
Syjam – Francja, traktat stanowi m.in. że granica biegnie
działem wód. Wg. Wskazówek komisji mieszanej,
powołanej traktatem, odpowiedzialnej za dokonanie demarkacji granicy,
sporządzone zostają w 1908 roku mapy. Wg. Przyjętych map, świątynia
znajduje się po stronie kambodżańskiej.
W latach 1934-1935 ustalono, że bieg działu wód jest inny
– świątynia zgodnie z nim znajduje się po tajlandzkiej
stronie.
Ustalenia MTS:
‘Błędne’ mapy Syjam przyjął i rozpowszechnił jako
odzwierciedlające ustalenia traktatowe, w 1908 roku.
Komisja mieszana rozwiązała się przed ich wydrukowaniem i
kartograficznych ustaleń nie sprawdziła.
Mając na uwadze taki bieg zdarzeń Trybunał ocenił je w
sposób następujący:
„Okoliczności były tej natury, że należało oczekiwać w
rozsądnym terminie reakcji ze strony syjamskiej w przypadku gdyby
chciała kontestować kartograficzne ustalenia i podnieść znaczące dla
siebie kwestie. Jeśli władze syjamskie nie zareagowały... w tamtej
dobie,... należy z tego faktu wywodzić o ich przyzwoleniu na taki stan
rzeczy.”