Prawo Międzynarodowe
Praktyka państw - jej znamiona ?
„Jedynie stała praktyka, efektywnie i niezmiennie wykonywana
może generować regułę międzynarodowego prawa zwyczajowego.”
(1965)
Przejawy praktyki – Praktyką jest (przede wszystkim):
• sekwencja zachowań, czynności,
działań, które materialnie, zmierzają do ukształtowania
nowej sytuacji poddanej prawno-międzynarodowemu reżimowi
(„physical acts”);
• sekwencja zachowań, przejawem
których są jedynie wypowiedzi („verbal
acts”) pozostające w relacji wobec danej sytuacji;
„physical acts” / „verbal acts”
a praktyka na szelfie kontynentalnym.
Szelf kontynentalny – przylegające do wybrzeża, łagodne
opadające w kierunku kontynentalnego zbocza i morskich głębin, dno
mórz i oceanów.
Prawa państw nadbrzeżnych na szelfie normowane były do 1958 roku
– (konwencja genewska o szelfie) wyłącznie prawem zwyczajowym
kształtowanym w następstwie:
przyjęcie proklamacji prezydenta USA Trumana z 28.09.1945 r., o prawie
państwa nadbrzeżnego (US) do zawłaszczenia bogactw szelfu;
podobnych jednostronnych aktów – oświadczeń innych
państw zgłaszających prawa do szelfu;
śladowej praktyce eksploatacji szelfu;
2. Czyje zachowania tworzą ‘praktykę’ państwa?
Jakich organów?
Przede wszystkim organów państwa , które są
bezpośrednio zaangażowane w stosunki międzynarodowe:
Prezydent, premier, minister spraw zagranicznych, służba zagraniczna
(dyplomatyczna – misje stałe, misje ad hoc, misje w
organizacjach międzynarodowych).
Efektem kontaktów dwustronnych , wielostronnych,
realizowanych na forach organizacji międzynarodowych są m.in.
deklaracje wspólne, jednostronne oświadczenia, dokumentacja
konferencji i spotkań, korespondencja dyplomatyczna.
Początkowo „praktykę suwerennych państw” łączono
wyłącznie zachowaniami przedstawicieli – organów
– bezpośrednio zaangażowanych w służbę zagraniczna państwa.
To restryktywne podejście zostało zarzucone na przełomie XIX/XX wieku
– współcześnie świadectwem praktyki są także
zachowania innych organów państwa:
? organów prawodawczych
(ustawodawczych)
? innych organów administracji
państwowej (niezależnie od szczebla)
? a także organów sądowych.
Świadectwem tej „przemiany” przykład orzeczenia SN
US w sprawie Paquete Habana – (1900)
Stany Zjednoczone – Hiszpania w stanie wojny (koniec XIX
wieku) – jej efektem blokada morska hiszpańskiej Kuby;
Reguły blokady (1856) – blokada efektywna; obejmuje prawo
zajęcia statków i ładunków statków
nieprzyjaciela przez prowadzącego blokadę;
Zajęcie dwóch hiszpańskich statków rybackich i
ich (jedynego) ładunku (połów świeżych ryb) , jako wojennego
łupu.
Incydent przedmiotem postępowania przed SN stanu Floryda, następnie
przed Sądem Najwyższym US
Czyja praktyka zdaniem SN świadczyła o ukształtowaniu się reguły
powszechnego prawa zwyczajowego wyłączającej taki ładunek z zajęcia?
Sąd wskazał m.in. na:
- wydane przez króla Anglii Henryka IV w latach 1403 i 1406
edykty;
- traktat zawarty między Karolem V i Franciszkiem I z 1521 roku;
- regułę (‘ustawę’) holenderską z 1536 roku;
- praktykę morską w trakcie wojny o niepodległość Stanów
Zjednoczonych;
- list Ludwika XVI z 5.06.1779 roku kierowany do admirała floty
francuskiej;
- traktat zawarty między US a Prusami z 1785 roku;
- rozkaz dowodzącego grupą okrętów amerykańskich blokujących
wybrzeże Meksyku, przekazany na piśmie dowódcom z dnia
14.05.1846 roku
- praktykę floty francuskiej podczas wojny krymskiej i wojny z Prusami;
- regulację (‘ustawę’) japońską przyjętą w 1894 na
początku wojny z Chinami itd.
SN stwierdził, że „(…) przegląd tych
precedensów w sposób oczywisty dowodzi,
powszechnej zgody cywilizowanych narodów świata, iż oto
niezależnie od traktatowych postanowień i innych aktów
władzy publicznej, jest ukształtowaną reguła prawa międzynarodowego
(…) przyjętą przez walczących , że statki rybackie
dokonujące połowów u wybrzeży, łącznie z ich wyposażeniem,
ładunkiem i załogą, nieuzbrojone i uczciwie prowadzące połów
w celu dostarczenie świeżej ryby są wyłączone od zajęcia jako łup
wojenny.”
Zamykając rozważania kto i jak praktykę uprawia zauważmy :
- akty werbalne, aby były przejawem „praktyki
państw” – muszą być aktami publicznymi (podanymi do
publicznej wiadomości);
- na „praktykę państw” składają się, obok
wymienionych materialnych i werbalnych aktów , także
zachowania „pasywne” – nie działanie,
powstrzymywanie się od działania, zaniechanie działania w danej sytuacji
- taka postawa interpretowana jest jako akt przyzwolenia na działania
innych – i jest również istotnym elementem
„praktyki.”;
- czy orzeczenia sądów, trybunałów
międzynarodowych do „praktyki państw” należą?
- czy uchwały organizacji międzynarodowych (organizacji rządowych) do
„praktyki państw” należą?
Z uwagi na rolę uchwał w kształtowaniu się prawa zwyczajowego uchwały
OI, szczególnie zaś (niewiążące) rezolucje organu Plenarnego
ONZ – Zgromadzenia Ogólnego ,postrzega się jako
efekt szeregu aktów werbalnych przez państwa uczestniczące w
głosowaniu nad rezolucją (akty te polegają na głosowaniu każdej z
delegacji za, przeciw lub wstrzymaniu się , wraz z wcale częstym
złożeniem wyjaśnieniem zajętego stanowiska.)