Prawo Międzynarodowe

Praktyka państw  - jej znamiona ?

„Jedynie stała praktyka, efektywnie i niezmiennie wykonywana może generować regułę międzynarodowego prawa zwyczajowego.” (1965)

Przejawy praktyki – Praktyką jest (przede wszystkim):

•    sekwencja zachowań, czynności, działań, które materialnie, zmierzają do ukształtowania nowej sytuacji poddanej prawno-międzynarodowemu reżimowi („physical acts”);

•    sekwencja zachowań, przejawem których są jedynie wypowiedzi („verbal acts”) pozostające w relacji wobec danej sytuacji;

„physical acts” / „verbal acts” a praktyka na szelfie kontynentalnym.

Szelf kontynentalny – przylegające do wybrzeża, łagodne opadające w kierunku kontynentalnego zbocza i morskich głębin, dno mórz i oceanów.

Prawa państw nadbrzeżnych na szelfie normowane były do 1958 roku – (konwencja genewska o szelfie) wyłącznie prawem zwyczajowym kształtowanym w następstwie:

przyjęcie proklamacji prezydenta USA Trumana z 28.09.1945 r., o prawie państwa nadbrzeżnego (US) do zawłaszczenia bogactw szelfu;

podobnych jednostronnych aktów – oświadczeń innych państw zgłaszających prawa do szelfu;

śladowej praktyce eksploatacji szelfu;

2. Czyje zachowania tworzą ‘praktykę’ państwa? Jakich organów?

Przede wszystkim organów państwa , które są bezpośrednio zaangażowane w stosunki międzynarodowe:

Prezydent, premier, minister spraw zagranicznych, służba zagraniczna (dyplomatyczna – misje stałe, misje ad hoc, misje w organizacjach międzynarodowych).

Efektem kontaktów dwustronnych , wielostronnych, realizowanych na forach organizacji międzynarodowych są m.in. deklaracje wspólne, jednostronne oświadczenia, dokumentacja konferencji i spotkań, korespondencja dyplomatyczna.

Początkowo „praktykę suwerennych państw” łączono wyłącznie zachowaniami przedstawicieli – organów – bezpośrednio zaangażowanych w służbę zagraniczna państwa.

To restryktywne podejście zostało zarzucone na przełomie XIX/XX wieku – współcześnie świadectwem praktyki są także zachowania innych organów państwa:

?    organów prawodawczych (ustawodawczych)
?    innych organów administracji państwowej (niezależnie od szczebla)
?    a także organów sądowych.

Świadectwem tej „przemiany” przykład orzeczenia SN US w sprawie Paquete Habana – (1900)

Stany Zjednoczone – Hiszpania w stanie wojny (koniec XIX wieku) – jej efektem blokada morska hiszpańskiej Kuby;

Reguły blokady (1856) – blokada efektywna; obejmuje prawo zajęcia statków i ładunków statków nieprzyjaciela przez prowadzącego blokadę;

Zajęcie dwóch hiszpańskich statków rybackich i ich (jedynego) ładunku (połów świeżych ryb) , jako wojennego łupu.

Incydent przedmiotem postępowania przed SN stanu Floryda, następnie przed Sądem Najwyższym US

Czyja praktyka zdaniem SN świadczyła o ukształtowaniu się reguły powszechnego prawa zwyczajowego wyłączającej taki ładunek z zajęcia?

Sąd wskazał m.in. na:

- wydane przez króla Anglii Henryka IV w latach 1403 i 1406 edykty;
- traktat zawarty między Karolem V i Franciszkiem I z 1521 roku;
- regułę (‘ustawę’) holenderską z 1536 roku;
- praktykę morską w trakcie wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych;
- list Ludwika XVI z 5.06.1779 roku kierowany do admirała floty francuskiej;
- traktat zawarty między US a Prusami z 1785 roku;
- rozkaz dowodzącego grupą okrętów amerykańskich blokujących wybrzeże Meksyku, przekazany na piśmie dowódcom z dnia 14.05.1846 roku
- praktykę floty francuskiej podczas wojny krymskiej i wojny z Prusami;
- regulację (‘ustawę’) japońską przyjętą w 1894 na początku wojny z Chinami itd.

SN stwierdził, że „(…) przegląd tych precedensów w sposób oczywisty dowodzi, powszechnej zgody cywilizowanych narodów świata, iż oto niezależnie od traktatowych postanowień i innych aktów władzy publicznej, jest ukształtowaną reguła prawa międzynarodowego (…) przyjętą przez walczących , że statki rybackie dokonujące połowów u wybrzeży, łącznie z ich wyposażeniem, ładunkiem i załogą, nieuzbrojone i uczciwie prowadzące połów w celu dostarczenie świeżej ryby są wyłączone od zajęcia jako łup wojenny.”

Zamykając rozważania kto i jak praktykę uprawia zauważmy :
- akty werbalne, aby były przejawem „praktyki państw” – muszą być aktami publicznymi (podanymi do publicznej wiadomości);
- na „praktykę państw” składają się, obok wymienionych materialnych i werbalnych aktów , także zachowania „pasywne” – nie działanie, powstrzymywanie się od działania, zaniechanie działania w danej sytuacji
- taka postawa interpretowana jest jako akt przyzwolenia na działania innych – i jest również istotnym elementem „praktyki.”;

- czy orzeczenia sądów, trybunałów międzynarodowych do „praktyki państw” należą?

- czy uchwały organizacji międzynarodowych (organizacji rządowych) do „praktyki państw” należą?

Z uwagi na rolę uchwał w kształtowaniu się prawa zwyczajowego uchwały OI, szczególnie zaś (niewiążące) rezolucje organu Plenarnego ONZ – Zgromadzenia Ogólnego ,postrzega się jako efekt szeregu aktów werbalnych przez państwa uczestniczące w głosowaniu nad rezolucją (akty te polegają na głosowaniu każdej z delegacji za, przeciw lub wstrzymaniu się , wraz z wcale częstym złożeniem wyjaśnieniem zajętego stanowiska.)