Prawo Międzynarodowe

Umowa międzynarodowa a państwa trzecie

Pacta tertiis nec nocent nec prosunt – umowa nie może przyznawać praw ani nakładać obowiązków na państwa, które nie są jej stronami.

Wyjątki od zasady:

Umowy na korzyść państwa trzeciego (pacta in  favorem tertii)

Umowy na niekorzyść państwa (pacta in onus tertii)



Korzystanie z praw przez państwo trzecie jak i przyjęcie ciężarów musi zostać przez państwo trzecie przyjęte. Konieczna jest jego zgoda.

W przypadku korzyści, zgodę państwa trzeciego można domniemywać.

W przypadku obowiązku, ciężaru – zgoda państwa musi być wyrażona w sposób wyraźny, na piśmie.


Umowa z Poczdamu – wolą stron dokonywała 2.07.1945 roku trwałego transferu Ziem Odzyskanych na rzecz Polski, był dla Polski właśnie pactum in favorem tertii.

„IX. Polska (…)

Co do zachodniej granicy Polski ustalono, co następuje:

(…) Trzej Szefowie Rządów zgadzają się, że zanim nastąpi ostateczne określenie zachodniej granicy Polski, byłe terytoria niemieckie (…) zgodnie z porozumieniem osiągniętym na niniejszej Konferencji (…) będą podlegać administracji Państwa Polskiego i z tego względu nie będą uważane za część radzieckiej strefy okupacyjnej w Niemczech.”


Czy Polska przyjęła oferowane Układem korzyści?

W Układzie znajdujemy:

„ (…) Szefowie trzech rządów zasięgnęli opinii  Polskiego Rządu Tymczasowego Jedności Narodowej co do przyrostu terytoriów na północy i zachodzie, które Polska ma otrzymać. Prezydent Krajowej Rady Narodowej i członkowie Polskiego Rządu Tymczasowego Jedności Narodowej zostali przyjęci na konferencji, gdzie w pełni przedstawili swe poglądy”.

Umowa z Poczdamu, która wolą strona dokonywała 2.07.1945 roku trwałego transferu ziem odzyskanych na rzecz Polski była dla Niemiec pactum in onus tertii;

Zgoda na piśmie na decyzję okrojenia terytorium Rzeszy – wiązana jest z aktem kapitulacji Niemiec z 9.05.1945 r.


Zasada pacta sunt servanda – najdobitniej sublimuje sens obrotu traktatowego;

Umowa obowiązuje nie tylko dlatego, że taka jest wola stron, ale także dlatego, że w tle indywidualnego kontraktu odnajdujemy splot racji moralnych, społecznych, naturalnego porządku rzeczy, który tego wymaga.

Z zasady tej wyprowadza się domniemanie mocy obowiązującej umowy w najszerszym sensie.

Jeśli zatem poszczególne strony nie wypowiedziały umowy, ani się z niej nie wycofały i póki wyraźnie nie można okoliczności wzruszającej jej skuteczność (??? domniemywać, wykazać ???), umowa wiąże wszystkie jej strony.


Jak przełożono termin pacta sunt servanda na nowożytną formułę?

Art. 26 „Każdy będący w mocy traktat wiąże jego strony i powinien być przez nie wykonywany w dobrej wierze.

Co należy uczynić aby nie naruszyć tej zasady?

Należy skrupulatnie aplikować postanowienia KW dotyczące:

- Stosowania umów w czasie;
- Zawieszenia stosowania umowy;
- Stosowania umów w przestrzeni;
- Interpretacji umów;
- Wygaszania umów;


Jakie zdarzenia sygnalizują o kresie norm umowy?

(1)    zmiana przyjętych już norm umowy;
(2)    wygaśnięcie umowy;

(1)    Zmiana przyjętych już norm umowy – dwa akty ich zmiany:

‘Rewizja’ umowy – kompleksowa zmiana, części traktatowego reżimu;

‘Poprawka’ umowy – cząstkowa modyfikacja pewnych, szczegółowych postanowień umowy.


Np. Karta NZ przyjęła o zróżnicowanie i ustanowiła dwie procedury.

Art. 108 określa procedurę wnoszenia poprawek do Karty, zaś art. 109 dokonywania rewizji Karty.


Wygaśnięcie umowy – oznacza jej kres – przy czym wszelkie skutki prawne jakie do chwili ‘zamknięcia’ umowa wywoływała pozostają w mocy.

Byłoby dobrze zatem, gdyby każda umowa zawierała postanowienia, które określiłyby sposób jej wygaśnięcia, tak jednak niestety nie jest.

Okoliczności (warunki) wygaśnięcia umowy dzielimy na:

I.    przewidziane umową,
II.    wskazane ‘w każdym czasie’ przez stronę umowy.

i dalsze okoliczności wygaśnięcia:

III.    będące następstwem postępowania państw stron umowy;
IV.    i będące następstwem zdarzeń od państw niezależnych;


1. Okoliczności wygaśnięcia umowy przewidziane przez nią samą to okoliczności przewidziane:

a.    wyraźnie
b.    bądź pozwalające na jej gruncie domniemywać takiego skutku


Okoliczności wyraźne przewidziane umową:

1. czas trwania umowy

Porozumienie panamsko – amerykańskie z 7 września 1977 roku w sprawie kanału panamskiego, przewidywało jego wygaśnięcie w dniu 31.12.1999 roku;

Porozumienie chińsko – brytyjskie poddawało 99 letniej brytyjskiej dzierżawie rejonu Hong – Kong – traktat pekiński z 1898 roku;

Traktat powołujący EWWiS (18.04.1951r.) ustanawiał wspólnotę na 50 lat.


2. Spełnienie warunku rozwiązującego.

Umowa między ONZ a USA z 26.07.1947 r. o siedzibie ONZ przewiduje w artykule 24, że „(…) porozumienie traci moc obowiązującą, gdy siedziba ONZ zostanie przeniesiona poza terytorium Stanów Zjednoczonych”

3. Uruchomienie procedur wypowiedzenia się lub wycofania się przewidzianych umową.