Prawo Międzynarodowe

Stwierdźmy za KW, że:

-    jeżeli pełnomocnik ograniczony przez pełnomocnictwo przekroczył umocowanie, wykroczył poza instrukcje i... umocowany pełnomocnictwem do zawarcia umowy związał państwo umową, wtedy „klamka zapadła” – umowa jest ważna.

-    umowę można unieważnić jedynie wtedy,  gdy ograniczenie to zostało podane do wiadomości rokujących państw przed wyrażeniem przez pełnomocnika zgody na zawarcie umowy.



ad. 2. Co się tyczy przesłanki drugiej, to rozważyć trzeba, czy akt związania się umową nie jest dotknięty wadą oświadczenia woli:

•    błędem;
•    oszustwem;
•    przekupieniem;
•    przymusem;


Błąd, który „(...) dotyczy faktu lub sytuacji, które państwo przyjęło za istniejące w czasie, gdy traktat był zawierany i które stanowiły istotną podstawę jego zgody na związanie się traktatem”. (Art. 48 KW)

Nie chodzi o błąd co do prawa. Błąd nie implikuje złej woli partnera.

Traktat pokojowy – Stany Zjednoczone – UK – Paryż, 1783 rok – traktat, którym UK uznało Stany Zjednoczone, regulujący m.in. bieg granic US na północy, zachodzie i południu.


Podstęp (oszustwo) – zła wola partnera
„Jeżeli państwo zostało nakłonione do zawarcia traktatu drogą oszukańczego zachowania się innego rokującego państwa, państwo to może powołać się na oszustwo jako unieważniające jego zgodę na to, aby być związane przez traktat.” (art. 49 KW)

Traktat włosko-etiopski z 1889 roku:

art. 17 stwierdzał: „Jego Wysokość Cesarz Etiopii może korzystać z usług rządu Jego Wysokości Króla Włoch w zakresie wszystkich spraw, które posiada z innymi państwami i rządami” (wersja ahmarska)

art. 17 stwierdzał: „Jego Wysokość Cesarz Etiopii zgadza się korzystać z usług rządu Jego Wysokości Króla Włoch w zakresie wszystkich spraw, które posiada z innymi państwami i rządami” (wersja włoska)


Przekupstwo – trudno wskazać na przykłady.

„Tylko półgłówki przyjmują łapówki, za to każdy święty przyjmuje prezenty”.


Przymus – może być wywierany w różny sposób. Rozróżniamy:

A-    przymus wobec przedstawiciela państwa;
B-    przymus wobec państwa;

A-    traktat niemiecko- czechosłowacki z 14. 03. 1939 roku, ustanawiający protektorat Czech i Moraw; prezydent Czechosłowacji Emil Hacha;

„Wyrażenie zgody państwa na związanie się traktatem uzyskane drogą przymusu względem jego przedstawiciela przy pomocy czynów lub gróźb skierowanych przeciwko niemu nie ma skutku prawnego.” (art. 50 KW)


3 B- Traktat o normalizacji stosunków między Czechosłowacją a RFN (17.06.1973)

„Układ monachijski z 29.09.1938 roku został narzucony Republice Czechosłowackiej przez reżim narodowosocjalistyczny pod groźbą użycia siły i strony uważają za nieważny (...) układ monachijski (...) w zakresie w jakim odnosi się do ich dwustronnych stosunków”.

Zatem w KW – zważywszy na rolę Karty NZ w stabilizowaniu międzynarodowego porządku – znajdujemy, że „„Traktat jest bezskuteczny, jeżeli jego zawarcie zostało wymuszone przez groźbę lub użycie siły z pogwałceniem zasad prawa międzynarodowego, zawartych w Karcie Narodów Zjednoczonych.”

A inne niż „groźba lub użycie siły” – formy przymusu – przymus ekonomiczny i polityczny?



ad. 3. Co się tyczy przesłanki trzeciej, legalności przedmiotu umowy – „wracamy” do konstrukcji norm ius cogens.

Zgodnie z KW - „Traktat jest nieważny, jeżeli w chwili jego zawarcia jest sprzeczny z imperatywną normą powszechnego prawa międzynarodowego”.

Skutki nieważności umowy

- umowa jest nieważna od samego początku, ex tunc;

Traktat - Czechosłowacja – RFN (17.06.1973)

Art. 1 stwierdzał, że strony „ (…) uważają za nieważny (…), układ monachijski (…) w zakresie w jakim odnosił się do ich dwustronnych stosunków”.

Art. 2 uściślał, że „ (…) traktat nie wywołał żadnych skutków prawnych wobec osób fizycznych i prawnych w okresie od 30 września 1938 roku do 9 maja 1945”.


Umowa dotknięta nieważnością, może być w pewnych wypadkach uzdrowiona (konwalidowana)

Konwalidacja może nastąpić, jeśli państwa uprawnione do wzruszenia ważności umowy;

a.    wyraźne zgadza się na to;
b.    lub z jego zachowania należy sądzić, że uznało ważność traktatu;

Konwalidacja jest możliwa jednak jedynie w przypadku:

- „oczywistego naruszenia normy podstawowej prawa wewnętrznego określającego kompetencję traktatową danego państwa;

- przekroczenia pełnomocnictw przez pełnomocnika;

- oraz trzech wad oświadczeń woli: błędu, podstępu, przekupienia;


Konwalidacja jest niemożliwa w przypadku;

- umowy zawartej pod przymusem.

- jak i umowy sprzecznej z normą ius cogens.

To rozróżnienie przypadków możliwej lub wykluczonej konwalidacji sprawia, że mówimy odpowiednio o względnej i bezwzględnej ważności umów międzynarodowych.


Czy unieważnia się całą umowę?

Co do zasady TAK. Podstawa unieważnienia umowy dotyczy całej umowy.

Wyjątki – częściowe unieważnienie umowy – jest możliwe, gdy:

- postanowienia dotknięte skazą nieważności dają się oddzielić od reszty umowy;

- z postanowień umowy wynika, że przyjęcie tych postanowień nie stanowi istotnej podstawy zgody strony lub stron na związanie się traktatem jako całością;

- dalsze wykonywanie pozostałej w mocy części umowy byłoby niesłuszne.


Wg jakiej procedury unieważnia się umowę?

Sprawy nie załatwia się telefonicznie.

KW zawiera postanowienia precyzujące sposób wykazywania dochodzenia przez strony umów do konkluzji o unieważnieniu umowy.